TRİDOSHA’YI ANLAMAK

Doshalar, sayıca ve nitelik olarak doğru proporsiyonda olduklarında psikofizyolojik olarak bir harmoniye, denge haline vesile olurlar ama dengeden çıktıklarında dhatus yani beden dokularında kirliliğe ve bozulmaya sebep olurlar. Ve bu bozulma ve kirlilik oluştuğunda beden dokularını hastalık yönünde etkilerler.

Sağlıklı noktadan baktığımızda dosha Vata – Pitta – Kapha psikofizyolojik tepkiyi ve patolojik değişiklikleri yöneten 3 ilke anlamına gelir. Vata – Pitta – Kapha fizyolojinin planını oluşturan DNA ajanlarıdır. Enerji kompleksleridir; bu kompleksler nitelikleri veya gunaları ile bilinirler.

Enerji hareketi yaratmak; böylelikle likitlerin ve besinlerin hücre içine geçmesi ve beden fonksiyonlarinın yerine getirilmesi için gereklidir ayrıca enerji metabolizması besinleri hücre içine alması orada işlemesi yararlı hale getirmesi ve hücresel yapının oluşturulması için gereklidir.

Vata hareket enerjisidir, Pitta dönüşüm enerjisidir ;sindirim ve metabolizma dönüşümü, Kapha bakım ve yapım enerjisidir.

Ayurveda da beden, zihin ve bilinç dengeyi sağlamak için birlikte çalışır. Bir kişinin hallerini tanımlar. Bedende dengeyi sağlayabilmek için Vata – Pitta – Kapha’nın beden, zihin ve bilince nasıl etki ettiğini anlamak gerekir.

Tüm kozmostaki her şey beş elementin kombinasyonundan oluşur ve Vata – Pitta -Kapha var oluşun tüm yaratımında ortak olan, beş elementin kombinasyonudur.

Boşluk esasen durağandır ve toprak katıdır, yaratılışın temelini destekler, bu iki unsur kendilerini bir tipolojiye uygun görmedikleri gibi, aktif, hareketli ve değişen hava, ateş ve su unsurları da değildir. Ayurveda 3 elementi ana doshanın ana prensibi olarak kabul eder.

Yaratılmış her şey, varoluşun 5 elemetinin kombinasyonundan oluşur. Her elementin de bir özelliği – gunası vardır. Doshalar ise 5 elementin kendine has bileşimlerinden oluşur ve doğal olarak gunalarından etkilenir.

• Uzay/ boşluk (Akasha): Maddeler arası boşluktur, her şeyi birbirine bağlar, her şey onun içinde var olur. Duyularımız inceliği sebebi ile onu algılayamaz.
• Hava (Vayu): Hareketin arkasındaki güçtür. Bedende sinir sinyallerini, nefesin ve uzuvların hareketini, zihinde düşünceleri hareket ettiren güçtür.
• Ateş (Tejas): Isı, ışık, dönüşümdür. Bedende sindirim ve metabolizmayı, zihinde algı ve anlayışı yönetir.
• Su (Apas): Akış ve akışkanlık. Maddenin sıvı hali. Bedende sıvıları, nemi, bir arada tutuculuğu, zihinde nazik, tutkulu duygular ve sevgiyi temsil eder.
• Toprak (Prithvi): İstikrar ve sağlamlık.Bedende kasları, kemikleri, fiziksel yapıyı, zihinde tutarlılığı temsil eder.

Her dosha 5 elementi içerir ancak içlerinden iki tanesi diğerlerine göre daha baskındır. 5 elementin kombinasyonundan oluşan 3 ana dosha ve onların ikili versiyonları ile toplam 7 dosha vardır.

• 3 ana dosha: Vata, Pitta, Kapha
• Kombinasyonları VP, VK, PK
• Tridoşik VPK

Vata Dosha: Boşluk + Hava

Pitta Dosha: Ateş ve Su

Kapha Dosha: Su ve Toprak elementlerinden oluşur.

BEDENİ DÜZENLEYİCİ PRENSİPLER OLARAK 3 DOSHA

Üç kozmolojik prensip olan hareket (kinetik enerji), dönüşüm (termal enerji / ısı enerjisi) ve yapı ( potansiyel enerji) bedende 3 dosha halinde bulunur.

Vata: katabolik – srotalar ve nadilerle ilişkili

Pitta: metabolik – agni ile ilişkili

Kapha: anabolik – dhatu – dokularla ilişkili

Hindu mitolojisinde bunlar, Brahma (yaratım), Vishnu (sürdürme), Shiva’ya (yok etme) karşılık gelir.

Doshalar günlük, yıllık ve ömürlük döngülere sahiptir.

Vatta 02.00 – 06.00    14.00 – 18.00             Sonbahar ve kış başı              Yaşlılık ve menopoz

Pitta 22.00 – 02.00     10.00 – 14.00             Yaz                                          Gençlik ve orta yaş

Kapha 06.00 – 10.00 18.00 – 22.00             Kış sonu / İlkbahar                 Çocukluk

VATA, bir hareket prensibidir. Hareket eden her şey VATA diye adlandırılır. Vata = Bedensel hava prensibi denebilir. Bu dış atmosferdeki hava unsuru le aynı değildir, bedensel hava, VATA, biyolojik hareketi yöneten ince (subtil) enerji olarak tanımlanabilir. Metabolizmadaki tüm subtil (ince) değişimleri meydana getirir. VATA, solumayı, göz kırpmasını, kas ve dokulardaki hareketleri, kalp atışını, bütün genişleme ve kasılmaları, hücre plazması ve hücre zarlarının hareketlerini, sinir hücrelerindeki uyarıların hareketini yönetir. Aynı zamanda canlılık, asabiyet, korku, kaygı, acı, titreme ve spazm gibi duygu ve hisleri de yönetir. Vata’nın yeri kalın bağırsak, pelvis, kemikler, kulak, deri ve uyluklardır. Eğer bedende aşırı VATA gelişirse bu bölgelerde toplanacaktır.

PİTTA, tam kelime olarak ATEŞ anlamına gelmese de ateş olarak çevrilir. Bir mum ya da alev görülebilir ama metabolizmadaki ateş gözle görülemez. PİTTA, sindirimi, emmeyi, özümsemeyi, beslenmeyi, metabolizmayı, beden ısısını, cildin rengini, gözlerin parlaklığını ve aynı zamanda zeka ve anlayışı yönetir. Psikolojik olarak Pitta, öfke, kıskançlık, nefret yaratır. Pitta’nın yeri ince bağırsak, mide, ter bezleri, kan, yağ, gözler ve deridir. Ateş ve su elementlerinden oluşur.

KAPHA, biyolojik sudur, bu bedensel prensip su ve topraktan oluşur. Fiziksel yapı için materyal sağlayarak bedendeki unsurları birbirine yapıştırır, beden direncini korur. Su, Kapha’nın ana öğesidir ve su fizyolojik olarak biyolojik güç ve bedendeki doku direncinden sorumludur. Kapha eklemleri yağlayarak daha kolay işlemelerini sağlar, deriyi nemlendirir, yaraların iyileşmesine yardım eder, bedendeki boşlukları doldurur, biyolojik güç, dinçlik, istikrar sağlar. Belleğin güçlenmesine yardımcı olur, kalp ve akciğere enerji verir, bağışıklık sistemini idame ettirir. Kapha; göğüs, boğaz, baş, sinüsler, burun, ağız, mide, eklemler, hücre plazması, plazma ve balgam gibi beden salgılarında bulunur. Psikolojik olarak bağlılık, hırs, müzmin kıskançlık duygularından sorumludur. Aynı zamanda dinginlik, bağışlayıcılık, sevgi eğilimlerini ifade eder. Kapha’nın yeri göğüstür.